واحد لامرد
گروه مدیریت
درجه کارشناسی ارشد «M.A»
در رشته
آموزش و بهسازی منابع انسانی
عنوان
بررسی نوع فرهنگ سازمانی و تاثیر آن بر خلاقیت کارکنان شرکت پتروشیمی جم
دی ماه 1393
تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :
(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)
فهرست مطالب
عنوان صفحه
فصل اول: کلیاتتحقیق
1-1 مقدمه 1
1-2- بیان مساله. 3
1-3- اهمیت و ضرورت پژوهش 6
1-4- اهداف پژوهش. 9
1-4-1- هدف اصلی 9
1-4-2- اهدف ویژه 9
1-5- فرضیه های پژوهش. 9
1-5-1-فرضیه اصلی پژوهش 9
1-5-2- فرضیه های ویژه پژوهش. 10
1-6- تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرها 10
1-6-1- تعاریف مفهومی متغیرها. 10
1-6-2- تعاریف عملیاتی متغیرها 13
فصل دوم: مبانی نظری و تجربی تحقیق
2-1-1 مقدمه 14
2-1-2- مبانی نظری. 14
2-1-1-2- چگونگی تشکیل فرهنگ و عوامل آن. 16
2-1-1-3- کارکردهای فرهنگ سازمانی. 18
2-1-1-4- ویژگی های فرهنگ سازمانی 19
2-1-1-5- ریشه های فرهنگ سازمانی 21
2-1-1-6- سطوح فرهنگ سازمانی 22
2-1-1-7- شیوه های آشنا شدن با فرهنگ سازمانی. 24
2-1-1-8- روش های تغییر و پرورش فرهنگ سازمانی 25
2-1-1-9- الگوی فرهنگ سازمانی مورد استفاده در پژوهش حاضر 27
2-1-1-9- الگوهای طبقه بندی و مطالعه فرهنگ سازمانی 29
2-1-2- خلاقیت 37
2-1-2-1- تاریخچه خلاقیت 37
2-1-2-2- تعاریف خلاقیت از نظر صاحب نظران 38
2-1-2-3- عوامل موثر بر خلاقیت از نظر مالاگا. 39
2-1-2-5- ضرورت و اهمیت خلاقیت در سازمان. 41
2-1-2-6- مراحل فرایند خلاقیت 42
2-1-2-7- موانع خلاقیت 43
2-1-2-9- ویژگی های سازمان خلاق. 44
2-1-2-10- فرایند خلاقیت. 45
2-1-2-12- نظریه های معروف خلاقیت. 46
2-1-2-13- شرایط لازم جهت ایجاد خلاقیت، نوآوری و تغییر از نظر لس لی (2008) 47
2-1-2-14-ترکیب خلاقیت از نظر استرنبرگ و لوبارت (1999). 47
2-1-2-16- چهار عامل اصلی خلاقیت از نظر تورنس (1968). 48
2-1-2-16- مهارت های خلاقیت. 49
2-2- پیشینه تحقیق. 50
2-2-1- پژوهش های داخلی 50
2-2-2- پژوهش های خارجی 57
2-2-3- جمع بندی تحقیقات انجام شده. 60
2-4- مدل مفهومی پژوهش 61
2-5- مدل تحلیلی پژوهش 62
فصل سوم: روش شناسی تحقیق
3-1- مقدمه. 64
3-2- روش پژوهش. 65
3-3- جامعه آماری، نمونه و روش نمونه گیری. 66
3-4- ابزار گردآوری اطلاعات. 68
3-5- روش گردآوری اطلاعات 72
3-6- روش های تجزیه و تحلیل اطلاعات. 73
فصل چهارم : نتایج تحقیق
4-1- مقدمه. 74
4-2- آمار توصیفی. 75
4-2-1- اطلاعات جمعیت شناختی. 75
4-2-2- متغیرهای پژوهش. 79
4-3- آزمون فرضیه های پژوهش 81
4-3-1- آزمون فرضیه اصلی 81
4-3-2- آزمون فرضیههای ویژه. 82
4-4- مدل نهایی. 87
4-4-1- آزمون رگرسیون چندگانه. 87
4-4-3- تحلیل مسیر 88
4-5- جمع بندی نهایی 91
فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری
5-1- مقدمه. 92
5-2- تفسیر یافته ها. 93
5-3- بحث و نتیجه گیری. 99
5-4- محدودیت های پژوهش. 100
5-4-1- محدودیت های خارج از اختیار محقق (محدودیت های کاربردی). 100
5-4-2- محدودیت های در اختیار محقق (محدودیت های پژوهشی) 100
5-5- پیشنهادهای پژوهش 101
5-5-1- پیشنهادهای کاربردی 101
5-5-2- پینشهادهای پژوهشی. 102
فهرست منابع و مآخذ .104
فهرست جداول
جدول شماره 2-1. تعاریف فرهنگ از دیدگاه صاحب نظران اقتباس از سیدتقوی ، ص 341، 1388) 15
جدول 2-2. عوامل تغییر فرهنگ سازمانی اقتباس از رضا سید جوادین، 1383 27
جدول شماره 2-3. فرهنگ سازمانی ارائه شده توسط کوئین و گارث بر گرفته از مقاله عبدالمنافی و همکاران 1384 29
جدول 2-4: مدل تحلیلی پژوهش 63
جدول 3-1 : توزیع فراوانی و درصد کارکنان بر اساس سن. 67
جدول 3-2 : توزیع فراوانی و درصد کارکنان بر اساس جنسیت. 67
جدول 3-3 : توزیع فراوانی و درصد کارکنان بر اساس وضعیت تاهل. 67
جدول 3-4: توزیع فراوانی و درصد کارکنان بر اساس مدرک تحصیلی. 68
جدول 3-5: توزیع فراوانی و درصد کارکنان بر اساس سابقه خدمت. 68
جدول3-6. نحوه امتیازبندی پرسشنامه فرهنگ سازمانی 69
جدول 3-7. تفکیک گویه ها در قالب ابعاد پرسشنامه فرهنگ سازمانی 69
جدول3-8 . نحوه امتیازبندی مقیاس خلاقیت. 70
جدول شماره 3-9 : نتایج تحلیل عوامل پرسشنامه فرهنگ سازمانی 71
جدول شماره3-10: ضرایب آلفای کرونباخ مقیاس فرهنگ سازمانی. 71
جدول شماره 3-11: روایی و پایایی مقیاس خلاقیت. 72
جدول 4-1 : توزیع فراوانی و درصد کارکنان بر اساس سن. 75
جدول 4-2 : توزیع فراوانی و درصد کارکنان بر اساس جنسیت. 76
جدول 4-3 : توزیع فراوانی و درصد کارکنان بر اساس وضعیت تاهل. 77
جدول 4-4: توزیع فراوانی و درصد کارکنان بر اساس مدرک تحصیلی. 77
جدول 4-5: توزیع فراوانی و درصد کارکنان بر اساس سابقه خدمت. 78
جدول 4-6. میانگین و انحراف معیار به دست آمده از متغیرهای پژوهش 79
جدول 4-7 . نتایج آزمون کولموگروف – اسمیرنوف مربوط به متغیرهای پژوهش. 80
جدول شماره 4-8 . نتایج آزمون رگرسیون خطی در بررسی تاثیر فرهنگ سازمانی بر خلاقیت کارکنان شرکت پتروشیمی جم 81
جدول 4-9. نتایج آزمون تحلیل واریانس اندازه‌گیری‌های مکرر جهت مقایسه ابعاد فرهنگ سازمانی 82
جدول شماره 4-9-1 . نتایج آزمون تعقیبی بونفرونی 83
جدول 4-10. مقایسه میانگین خلاقیت کارکنان شرکت پتروشیمی جم با سطح کفایت مطلوب (Q3) 84
جدول شماره 4-10 نتایج آزمون رگرسیون خطی در بررسی تاثیر فرهنگ مشارکتی بر خلاقیت کارکنان شرکت پتروشیمی جم 84
جدول شماره 4-11. نتایج آزمون رگرسیون خطی بررسی تاثیر فرهنگ سلسله مراتبی بر خلاقیت کارکنان شرکت پتروشیمی جم 85
جدول شماره 4-12. نتایج آزمون رگرسیون خطی در بررسی تاثیر فرهنگ ایدئولوژیک بر خلاقیت کارکنان شرکت پتروشیمی جم 85
جدول شماره 4-13. نتایج آزمون رگرسیون خطی در بررسی تاثیر فرهنگ عقلایی بر خلاقیت کارکنان شرکت پتروشیمی جم 86
جدول شماره 4-14. آزمون فریدمن برای رتبه بندی ابعاد فرهنگ سازمانی. 86
جدول شماره 4-15 . بررسی نقش پیش بینی کنندگی ابعاد فرهنگ سازمانی در خلاقیت کارکنان شرکت پتروشیمی جم 87
جدول شماره 4-16. شاخص‌های برازش مدل تأثیر ابعاد فرهنگ سازمانی و بر خلاقیت کارکنان شرکت پتروشیمی جم 90
فهرست نمودارها
نمودار 4-1 : توزیع فراوانی و درصد کارکنان بر اساس سن. 75
نمودار 4-2 : توزیع فراوانی و درصد کارکنان بر اساس جنسیت. 76
نمودار 4-3: توزیع فراوانی و درصد کارکنان بر اساس وضعیت تاهل. 77
نمودار 4-4: توزیع فراوانی و درصد کارکنان بر اساس میزان تحصیلات. 78
نمودار 4-5 : توزیع فراوانی و درصد کارکنان بر اساس سابقه خدمت. 79
فهرست اشکال
شکل 2-1. سطوح فرهنگ اقتباس از گیلبرت (1995) ترجمه اعرابی ،پارساییان ،1389،ص303 23
2-2. شکل مدل مفهومی پژوهش. 61
شکل شماره 4-1. تأثیر ابعاد فرهنگ سازمانی و بر خلاقیت کارکنان شرکت پتروشیمی جم، مدل در حالت اعداد استاندارد 89
شکل شماره 4-2. تأثیر ابعاد فرهنگ سازمانی و بر خلاقیت کارکنان شرکت پتروشیمی جم مدل در حالت اعداد معناداری 89
شکل شماره 5-1. مدل پیشنهادی تأثیر ابعاد فرهنگ سازمانی و بر خلاقیت کارکنان شرکت پتروشیمی جم 100
پیوست
پیوست شماره 1: پرسشنامه فرهنگ سازمانی کویین وگارث (1991). 119
پیوست (2). پرسشنامه خلاقیت رندسیپ (1979) 122
چکیده
امروزه فرهنگ سازمانی به عنوان یک جزء مهم و بنیادی در پیکره یک سازمان محسوب می شود و به مثابۀ واقعیتی اجتماعی است که بر مبنای تعاملات بی همتای اعضای سازمان شکل می گیرد و تنها یک متغیر ساده نیست بلکه توسعه و گسترش فرایندهای روان پویایی اعضای سازمان است. هدف پژوهش حاضر بررسی نوع فرهنگ سازمانی و تاثیر آن بر خلاقیت کارکنان شرکت پتروشیمی جم میباشد. روش پژوهش توصیفی از نوع پیمایشی میباشد. جامعه تحقیق شامل کلیه کارکنان شرکت پتروشیمی جم میباشد که با استفاده فرمول کوکران و نمونه گیری تصادفی طبقهای 361 نفر مورد بررسی قرار گرفتند. ابزار پژوهش شامل پرسشنامه فرهنگ سازمانی کویین و گارث (1991) و پرسشنامه خلاقیت کارکنان از مقیاس خلاقیت رندسیپ (1979) بود. روایی پرسشنامهها با استفاده از تحلیل گویه تایید و پایایی آن با استفاده از روش آلفای کرونباخ محاسبه شد. که پایایی برای پرسشنامه فرهنگ سازمانی 81/0 و خلاقیت کارکنان 80/0 گزارش شد. دادهها با استفاده از آمار توصیفی نظیر فراوانی، میانگین، انحراف معیار، درصد و آمار استنباطی نظیر تحلیل واریانس اندازه گیرهای مکرر، تی تک نمونهای، تحلیل رگرسیون خطی و چندگانه، آزمون فریدمن و تحلیل مسیر تجزیه و تحلیل شدند. نتایج نشان داد که 1- فرهنگ غالب در شرکت پتروشیمی جم از نوع فرهنگ مشارکتی است و تفاوت معناداری بین انواع فرهنگ وجود دارد. 2- خلاقیت کارکنان شرکت پتروشیمی جم در حد مطلوب است. 3- فرهنگ مشارکتی تاثیر معناداری بر خلاقیت کارکنان شرکت پتروشیمی جم دارد.4- فرهنگ سلسله مراتبی تاثیر معناداری بر خلاقیت کارکنان شرکت پتروشیمی جم دارد. 5- فرهنگ ایدئولوژیک تاثیر معناداری بر خلاقیت کارکنان شرکت پتروشیمی جم دارد.6- فرهنگ عقلایی تاثیر معناداری بر خلاقیت کارکنان شرکت پتروشیمی جم دارد. تاثیر همزمان متغیرها در مدل نهایی با استفاده از رگرسیون چندگانه و تحلیل مسیر نشان داد که فقط ابعاد فرهنگ مشارکتی و عقلایی پیش بینی کننده مثبت و معناداری برای خلاقیت کارکنان شرکت پتروشیمی میباشند.
واژگان کلیدی: فرهنگ سازمانی، خلاقیت کارکنان، فرهنگ مشارکتی، پتروشیمی جم.
فصل اول
کلیات تحقیق
1-1- مقدمه
سازمانها برای مقابله با تهدیدات محیطی و استفاده از فرصتهای احتمالی ناچارند ظرفیتها و توانمندیهای درونی خود را بشناسند، نقاط ضعف خود را ترمیم و به افزایش نقاط قوت بپردازند. مسائل و مشکلات در سازمانها آن چنان پیچیده و در هم تنیده است که تشخیص مشکل به آسانی میسر نیست و ماهیت انسانی سازمانها و پیچیده بودن رفتارهای کارکنان این پیچیدگی را مضاعف نموده است. لذا سازمانها نباید در انتظار موج باشند، بلکه باید خود منبع موج و تحول گردند و در جهت بهبودی بنابراین از آنجاییکه بسیاری از دستاوردها و پیشرفتهای انسان ناشی از تفکر خلاق اوست، ضرورت توجه به این موضوع و فراهم نمودن زمینههای رشد و پرورش خلاقیت در سازمانها کاملاً آشکار است (احمدی، مبارکی، دارایی و سلام زاده، 1390).
در دوره معاصر به دلیل رشد شتابان و تغییرات بنیادی که در ابعاد مختلف سازمانها بهوجود آمده است، افق جدیدی به منظور تجزیه و تحلیل آنها از بعد مدیریت و رفتار گشوده شده و آن فرهنگ سازمانی است (ابوالقاسمی،1385). فرهنگ در یک سازمان، به مثابه شخصیت در یک انسان است. فرهنگ، بایدها و نبایدها را مشخص میکند و قالب رفتاری سازمان را شکل میدهد (صفی زاده،1377). و در جهت دیگر فرهنگ مرز سازمان را تعیین میکند و نوعی احساس هویت را در وجود اعضای سازمان تزریق کرده و در نهایت نوعی تعهد در افراد نسبت به چیزی بهوجود میآورد که بیش از منافع شخصی فرد است (پورآمن،1380).
هر سازمان یک فرهنگ نانوشته دارد که استانداردهای قابل قبول و حد رفتارهای غیر قابل قبول را مشخص مینماید. بیشتر کارکنان پس از چند ماه با فرهنگ سازمانی آشنا میشوند و آنرا درک میکنند. فرهنگ حاکم بر سازمان نشان میدهد که ارزشها چیست و کدامیک اهمیت بیشتری دارد(رابینز[1]،1385، به نقل از منوریان، 1384). در دنیای امروزی، توان سازگاری و اداره کردن تغییرات، عنصر اصلی موفقیت و بقای هر سازمان است و کسب این تواناییها خود مستلزم توجه سازمان به خلاقیت افراد است(جانسون[2] ،1995، به نقل از حسینی، 1389). امروزه یکی از وجوه قدرت و تمایز سازمانها، برخورداری از فرهنگ سازمانی مطلوب است. فرهنگ سازمانی هر مجموعه، آیینه تمام نمای ویژگیها، خصلتها، قوتها و ضعفهای آن سازمان است و چهرههای درون و برون آنرا از نظر پایبندیهای کارکنان به ارزشها، اصول، باورها، نگرشها و سایر اعتقادات مرتبط نشان میدهد(احمدی، علوی، صفدریان، 1388).
در این میان زندگی پیچیده امروزی، هرلحظه در حال نو شدن است و خلاقیت ضرورت استمرار زندگی فعال است. انسان برای خلق نشاط در زندگی نیازمند ابتکار است. امروز شعار ” نابودی در انتظار شماست مگر اینکه خلاق باشید” در پیشروی مدیران همه سازمانها است. فرهنگ بهعنوان بستر نوآوری ایفای نقش میکند در صورتیکه فرهنگ حاکم برای ایدهها و ایدهپردازیها ارزش قائل نباشد و به آن ارج ننهد هر خلاقیت قبل از بروز در نطفه خفه میشود(موغلی و مالکی، 1388). خلاقیت کارکنان به این صورت به بقای سازمان کمک میکند که وقتی کارکنان در کار خود خلاق باشند، قادر خواهند بود ایدههای تازه و مفیدی در مورد محصولات، عملکرد، خدمات یا رویههای سازمان ارائه داده و بهکار گیرند(احمدی، مبارکی و دارایی،1390).
در این بین اهمیت و ضرورت خلاقیت و فرایند رو به رشد آن در عصر حاضر، توجه پژوهشگران را به تحلیل و بررسی خلاقیت از دید سازمان ها و شرکت ها جلب کرده است. در کنار آن فرهنگ سازمانی به عنوان شاخصه کلیه سازمانها که میتواند بر متغیرهای گوناگون تاثیر بگذارد نیز مورد بررسی قرار میگیرد. در این فصل به بررسی مقدمه و بیان مساله در خصوص تاثیر متغیرهای فرهنگ سازمانی بر خلاقیت کارکنان پرداخته شده و به ضرورت انجام این تحقیق تاکید گردیده است. همچنین اهداف اصلی و ویژه ذکر و فرضیات نیز ذکر می گردند. همچنین تعاریف مفهومی متغیرهای پژوهش تشریح و تعاریف عملیاتی نیز آورده می شود.
1-2- بیان مسأله
سازمان ها رکن اصلی اجتماعات کنونی محسوب می شوند و مدیریت به عنوان مهمترین عامل در حیات، رشد و یا مرگ سازمان ها مطرح بوده است و روند حرکت از وضع موجود به سوی وضع مطلوب به وسیله مدیر هدایت می شود. انسان دارای شخصیتی چند بعدی و توانایی های متعدد بوده و از یکسری باورها، اعتقادات، تمایلات، انتظارات و احساسات برخوردار می باشد که به تبع شخصیت متنوع وی، اثرات محیطی بر روی رفتار و انگیزه های او، دارای پیامد و نتایج خاصی می باشد. با وجود همه پیچیدگی ها، بسیاری از رفتارها را در محیطهای خاص میتوان مورد شناسایی قرار داد و نتایج مورد انتظار را پیش بینی نمود. فرهنگ سازمانی یکی از عوامل اصلی است که هویت، ارزشها و باورهای افراد را در درون یک محیط سازمانی مورد مطالعه قرار میدهد (هارینگتون[3]، 1995؛ گری، 2007).
فرهنگ سازمانی بهعنوان یک جزء مهم و بنیادی در پیکره یک سازمان محسوب میشود و به مثابۀ واقعیتی اجتماعی است که بر مبنای تعاملات بی همتای اعضای سازمان شکل میگیرد و تنها یک متغیر ساده نیست بلکه توسعه وگسترش فرایندهای روان پویایی اعضای سازمان است (اسمریچ[4]، 1983؛ احمدی و همکاران؛ 1388). فرهنگ سازمانی را می توان به عنوان الگویی از ارزشها و عقاید مشترک دانست که به اعضای سازمان کمک میکند تا از عملکردهای سازمانی درک و فهمی به دست آورند و هنجارهایی را برای رفتارهای کارکنان در سازمان فراهم میکند (دایر[5]، 2003؛ فرانکویس، 2006). در این بین شرکتهای پتروشیمی بهعنوان اصلیترین و کلیدیترین مرکز تولید و توسعه اقتصادی کشور همچون دیگر سازمانها فرهنگ به خصوصی دارند که میتواند در توسعه اقتصادی و صنعتی کشور اثرات بهسزایی داشته باشد، که این امر مهم در گرو موجود بودن فرهنگ سازمانی مناسب در این شرکتها میباشد (احمدی و همکاران،1389).
ریشه و عوامل اصلی موفقیت یا شکست موسسات و سازمانها را در فرهنگ سازمانیشان جستجو میکنند. فرهنگ سازمانی فاصلههای بین متغیرهای رسمی و چگونگی انجام واقعیکار را پر میکند (هاروی و برواوون[6]، 2002 ؛ شجاعی و همکاران، 1384). امروزه با تغییرات و پیشرفت سریع در حوزه علوم رفتاری روبهرو هستیم، در هماهنگی با این تغییرات نیازمند خلق اندیشههای نو و ایجاد محیطی بر پایه خلاقیت میباشیم. بیشک یکی از زیباترین ویژگی انسان قدرت آفرینندگی و خلاقیت اوست و بواسطه همین ویژگی است که انسان میتواند اهداف آرمان گرایانه خود را پدید آورد و تواناییهای خود را شکوفا سازد (فرجی، 1387).
در این میان نوآوری بهعنوان مساله مهم برای افراد، نهادها و رویهم رفته برای همه جوامع به دلیل ارتباط آن با انعطافپذیری و تولید بسیار مهم و اساسی است و مهمترین عامل در رشد و پیشرفت بشری در تمام زمینههای نوآوری و خلاقیت است، به همین دلیل نوآوری عامل مهم در بقای سازمانها در محیط پررقابت کنونی است (رانکو[7]، 2004؛ دلاور و همکاران، 1389). همه سازمانها برای بقاء نیازمند اندیشههای نو و نظرات بدیع هستند. خلق اندیشهها و فرایندهای جدید امری است که بهواسطه آن، سازمانها میتوانند خود را با محیط منطبق کنند و به مزیت رقابتی دست یابد (آزاد، 1388). فرهنگ در یک سازمان به مثابه شخصیت در یک انسان است و مفروضات بنیانی، اعتقادات، باورها، هنجارها و ارزشها بهعنوان مبانی فرهنگی یک سازمان، شالوده وجودی آنرا تشکیل داده، نقطه تمیز خوب و بد را مشخص میکند (نصیریپور، 1388).
با توجه به مطالب ارائه شده در بالا، نگارنده در این پژوهش به بررسی نوع فرهنگ سازمانی و تاثیر آن بر خلاقیت کارکنان شرکت پتروشیمی جم خواهد پرداخت. بنابراین سئوال اصلی پژوهش حاضر می تواند این گونه مطرح گردد: فرهنگ سازمانی بر خلاقیت کارکنان شرکت پتروشیمی جم چه تاثیری دارد؟
[1] Robbins
[2] Johansson
[3] Harrington
[4] Smirich
[5] Dwye
[6] Harvey & Brown
