دانشگاه آزاد اسلامی

واحد نراق
 
 
موضوع:
“ بررسی عوامل درونی و بیرونی موثر بر استقرار بودجه ریزی عملیاتی در شرکت های مادر تخصصی و ارایه راهکارهای عملیاتی و اجرایی “
 
 
تابستان 1391

 

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

فهرست مطالب
عنوان                                                                                     صفحه
فصل اول: کلیات تحقیق
1-1- مقدمه. 2
1-2- بیان مسئله. 3
1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق 4
1-4- اهداف تحقیق 6
1-5- فرضیه های تحقیق 8
1-6- روش تحقیق 9
1-7- نحوه و ابزار گردآوری اطلاعات. 9
1-8-  قلمرو تحقیق 10
1-9- تعریف متغیرهای تحقیق 10
2-1- مقدمه. 17
فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه تحقیق
بخش اول- مبانی نظری تحقیق 18
2-2- تعاریف بودجه. 18
2-3- تاریخچه بودجه نویسی در ایران 19
2-4- روشهای تنظیم بودجه. 22
2-4-1) بودجه ریزی افزایشی 24
2-4-2) بودجه ریزی برنامه ای 25
2-4-3) بودجه ریزی بر مبنای صفر. 26
2-4-4) روش طرح ریزی، برنامه ریزی و بودجه ریزی(PPBS) 27
2-5- دیدگاه نظریه‏پردازان در رابطه با بودجه‏ریزی 28
2-6- ویژگی‏های یک سیستم بودجه‏ریزی مناسب. 30
2-7- مسایل و مشکلات نظام بودجه‏ریزی ایران 31
2-8- تعاریف بودجه ریزی عملیاتی 34
2-9- خاستگاه بودجه ریزی عملیاتی 38
2-10- اهداف و مزایای بودجه ریزی عملیاتی 40
2-11- فرآیند سیستم برنامه‏ریزی، طرح‏ریزی و بودجه‏ریزی عملیاتی 41
2-12- عناصر و مولفه های استقرار نظام بودجه ریزی عملیاتی 44
2-12-1- برنامه ریزی: 44
2-12-2- تحلیل هزینه ها: 46
2-12-3- تحلیل درآمدها: 46
2-13- نقاط قوت و ضعف بودجه‏ریزی عملیاتی 47
2-14- الزامات پیاده‏سازی بودجه‏ریزی بر مبنای عملکرد. 49
2-15- عوامل مؤثر در پیاده‏سازی بودجه‏ریزی بر مبنای عملکرد. 50
2-16- عوامل مؤثر بر اجرای موفق بودجه‏ریزی عملیاتی با استفاده از مدل «شه»: 54
2-16-1- توانایی برای اجرای بودجه ریزی عملیاتی 54
2-16-1-1- توانایی ارزیابی عملکرد: 55
2-16-1-2- توانایی نیروی انسانی: 55
2-16-1-3- توانایی فنی: 56
2-16-2- اختیار برای اجرای بودجه ریزی عملیاتی : 56
2-16-2- 1- اختیار قانونی: 57
2-16-2- 2- اختیار رویه ای: 57
2-16-2- 3- اختیار سازمانی: 58
2-16-3- پذیرش برای اجرای بودجه ریزی عملیاتی: 59
2-16-3- 1- پذیرش سیاسی: 59
2-16-3- 2- پذیرش مدیریتی: 60
2-16-3- 3- پذیرش انگیزشی: 61
2-17- چالشهای بودجه ریزی عملیاتی 61
بخش دوم- پیشینه تحقیقات انجام شده. 65
2-18- تحقیقات خارجی 65
2-19- تحقیقات داخلی 66
بخش سوم- جمع بندی و مدل مفهومی تحقیق 70
فصل سوم: روش تحقیق
3-1- مقدمه. 72
3-2- روش تحقیق 73
3-3- مراحل انجام تحقیق 73
3-4- روشهای جمع آوری اطلاعات. 75
3-5- ابزار اندازه گیری 75
3-6- روایی (اعتبار) و پایایی پرسشنامه. 76
3-7- طیف پرسشنامه. 78
3-8- جامعه آماری 79
3-9- نمونه آماری و روش محاسبه حجم نمونه: 79
3-10- روش نمونه‌گیری: 81
3-11- روش‌های تجزیه و تحلیل اطلاعات: 81
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها
4-1- مقدمه. 84
4-2- بخش تحلیل توصیفی تحقیق 84
4-2-1- جنسیت. 84
4-2-2- سطح تحصیلات 86
4-2-3-  نوع استخدام. 87
4-2-4-  وضعیت تاهل: 89
4-2-5- سنوات خدمت. 90
4-3- بخش تحلیل استنباطی تحقیق 91
4-4- آزمون فریدمن: 106
فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات
5-1- مقدمه. 109
5-2- نتایج فرضیه های تحقیق 109
5-3- پیشنهادات تحقیق 114
5-3-1- پیشنهادات کاربردی و اجرایی 114
5-3-2- پیشنهادات برای تحقیقات آتی 115
5-4- محدودیت های تحقیق 115
5-4-1- محدودیت های ذاتی: 115
5-4-2- محدودیت های اجرائی: 115
پیوست ها. 122
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
فهرست جداول
عنوان                                                                                     صفحه
جدول 2-2) چالش‏های بودجه‏ریزی 62
جدول 3-1) نحوه سنجش فرضیه های تحقیق در پرسشنامه. 76
جدول 3-1) آلفای کرونباخ پرسشنامه. 78
جدول 3-2) مقیاس سنجش نگرشها بر اساس طیفبندی لیکرت. 79
جدول 4-1): جدول فراوانی مربوط به جنسیت در جامعه هدف. 85
جدول 4-2): جدول فراوانی مربوط به سطح تحصیلات. 86
جدول 4-3): جدول فراوانی مربوط به نوع استخدام در جامعه هدف. 88
جدول 4-4): جدول فراوانی مربوط به وضعیت تأهل در جامعه هدف. 89
جدول 4-5): جدول فراوانی مربوط به سنوات خدمت در جامعه هدف. 90
جدول4-6): نتایج مربوط به آزمون تی تک نمونه ای در حالت کلی 92
جدول4-7): نتایج مربوط به آزمون تی تک نمونه ای در بین مدیران و معاونان. 92
جدول4-8): نتایج مربوط به آزمون تی تک نمونه ای در بین کارکنان کارشناس. 93
جدول4-9): نتایج مربوط به آزمون تی تک نمونه ای در حالت کلی 93
جدول4-10): نتایج مربوط به آزمون تی تک نمونه ای در بین مدیران و معاونان. 94
جدول4-11): نتایج مربوط به آزمون تی تک نمونه ای در بین کارکنان کارشناس. 94
جدول4-12): نتایج مربوط به آزمون تی تک نمونه ای در حالت کلی 95
جدول4-13): نتایج مربوط به آزمون تی تک نمونه ای در بین مدیران و معاونان. 96
جدول4-14): نتایج مربوط به آزمون تی تک نمونه ای در بین کارکنان کارشناس. 96
جدول4-15): نتایج مربوط به آزمون تی تک نمونه ای در حالت کلی 97
جدول4-16): نتایج مربوط به آزمون تی تک نمونه ای در بین مدیران و معاونان. 97
جدول4-17): نتایج مربوط به آزمون تی تک نمونه ای در بین کارکنان کارشناس. 98
جدول4-18): نتایج مربوط به آزمون تی تک نمونه ای در حالت کلی 98
جدول4-19): نتایج مربوط به آزمون تی تک نمونه ای در بین مدیران و معاونان. 99
جدول4-20): نتایج مربوط به آزمون تی تک نمونه ای در بین کارکنان کارشناس. 99
جدول4-21): نتایج مربوط به آزمون تی تک نمونه ای در حالت کلی 100
جدول4-22): نتایج مربوط به آزمون تی تک نمونه ای در بین مدیران و معاونان. 100
جدول4-23): نتایج مربوط به آزمون تی تک نمونه ای در بین کارکنان کارشناس. 101
جدول4-24): نتایج مربوط به آزمون تی تک نمونه ای در حالت کلی 101
جدول4-25): نتایج مربوط به آزمون تی تک نمونه ای در بین مدیران و معاونان. 102
جدول4-26): نتایج مربوط به آزمون تی تک نمونه ای در بین کارکنان کارشناس. 102
جدول4-27): نتایج مربوط به آزمون تی تک نمونه ای در حالت کلی 103
جدول4-28): نتایج مربوط به آزمون تی تک نمونه ای در بین مدیران و معاونان. 103
جدول4-29): نتایج مربوط به آزمون تی تک نمونه ای در بین کارکنان کارشناس. 104
جدول4-30): نتایج مربوط به آزمون تی تک نمونه ای در حالت کلی 104
جدول4-31): نتایج مربوط به آزمون تی تک نمونه ای در بین مدیران و معاونان. 105
جدول4-32): نتایج مربوط به آزمون تی تک نمونه ای در بین کارکنان کارشناس. 105
 
فهرست نمودار
عنوان                                                                                     صفحه
نمودار 4-2): نمودار فراوانی مربوط به سطح تحصیلات در جامعه هدف. 87
نمودار 4-3): نمودار فراوانی مربوط به نوع استخدام در جامعه هدف. 88
نمودار 4-4): نمودار فراوانی مربوط به وضعیت تأهل در جامعه هدف. 89
نمودار 4-5): نمودار فراوانی مربوط به سنوات خدمت در جامعه هدف. 91
 
 
فصل اول:
 
 
“کلیات تحقیق”
 
 

1-1- مقدمه

طی سالهای اخیر فشارهای فزاینده ای در زمینه نظارت مالی بر سازما نهای دولتی تقریبا در تمامی کشورهای جهان به چشم می خورد. این فشارها ناشی از محدودیت منابع، افزایش حساسیت های جامعه و گرایش سیاستمداران در جلب رضایت مردم به منظور ارائه عملکرد مثبت در جهت کسب مقبولیت، مشروعیت و پاسخگویی در راستای بهبود مدیریت بر منابع مالی بوده است. بسیاری از کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه دنیا در تلاشند نظام بودجه ریزی خود را در یک فرآیند بهبود یا تغییر به یک نظام عملکرد محور یا عملیاتی که در آن ارتباط بین اعتبارات بودجه ای و عملکرد دستگاههای اجرایی شفاف و قابل درک است، نزدیکتر سازند و از این طریق پشتوانه اطلاعاتی معتبر و قابل اطمینانی برای تصمیمات بودجه ای دولت و مجلس فراهم آورند (حسن آبادی و نجارصراف، 1387: 23). که در این راستا بودجه ریزی بر مبنای عملکرد را شکلی از بودجه ریزی می دانند که به طور رسمی افزایش ها در هزینه را به افزایش در نتایج متصل       می سازد. مزایای متعدد این شیوه از بودجه ریزی و مشکلاتی که نظام بودجه ریزی در ایران با آن مواجه است، منجر شده است که پیاده سازی آن برای سالیان متمادی به عنوان هدف در نظر گرفته شود. لذا بودجه ریزی عملیاتی روشی برای تخصیص منابع به منظور دستیابی به اهداف، برنامه ها و نتایج ارزیابی شده است در این روش منابع بودجه به اهداف مورد نظر در قالب برنامه به نحوی کارآ و اثربخش تخصیص می یابد. به عبارتی عوامل صرفه جویی و اثربخشی به ابعاد سنتی بودجه ریزی اضافه می شود. بنابراین، سه عنصر کلیدی بودجه ریزی عملیاتی را می توان اهداف قابل سنجش، استراتژیها و برنامه های عملیاتی دانست (فرزیب، 1380: 16).
با توجه به موارد گفته شده، در این فصل به بررسی کلیات تحقیق پرداخته شده است. ابتدا مساله اصلی تحقیق بیان گردید و سپس اهمیت و ضرورت تحقیق مورد بررسی قرار گرفت و در ادامه به اهداف اساسی تحقیق، فرضیات تحقیق، روش تحقیق، روش گردآوری اطلاعات و قلمرو تحقیق پرداخته شده و در انتها نیز واژه ها و اصطلاحات تخصصی تعریف و ساختار و محدودیت­های موجود در اجرای تحقیق بیان شده است.

1-2- بیان مسئله

واکاوی نظام بودجه ریزی کشور در طول بیش از یکصد سال گذشته، بیانگر آن است که این نظام متناسب با تحولات داخلی و جهانی به صورت بنیادین متحول نشده و همواره از یک سکون وایستایی قابل توجهی برخوردار بوده است. به دیگر سخن متناسب با تعریف متحول بودجه، نظام بودجه ریزی به صورت متناسب متحول نشده است به عبارت بهتر گرچه این تحول همواره در شکل بودجه نویسی صورت گرفته، اما هیچگاه به صورت بنیادین نتوانسته این نظام را دگرگون کند (دفتر برنامه ریزی منابع مالی و بودجه، گزارش، 1382: 101).
در سال های بعد از انقلاب نیز، نظام بودجه ریزی از عدم ارتباط ارگانیک برنامه و بودجه رنج می برده است. بدیهی است بودجه برنامه ای، الزامات و پیش نیازهای خاص خود را می طلبد که همکاری تمام مجموعه دولت و در راس آن تحول در نهاد متولی بودجه ریزی از اساسی ترین اقدام ها به شمار می رود. بودجه برنامه ای به تبع خود بودجه ریزی عملیاتی را نیز به همراه می آورد. بودجه ریزی عملیاتی یک گام فراتر رفته و فعالیت ها و سطوح عملیات هر دستگاه را نیز مشخص می کند(حسن آبادی، و نجارصراف، 1384: 13).
از طرفی دیگر، گرایش به بودجه ریزی عملیاتی در سراسر جهان روز به روز در حال افزایش است (صالحی، 1379: 26). ایران نیز مانند سایر کشورها، بودجه ریزی عملیاتی را به منظور بهبود برنامه ریزی بودجه ای و مدیریت مالی خود پذیرفته است. انتظار می رود که استقرار بودجه ریزی عملیاتی دولت را شفاف تر و پاسخ گوتر سازد (جواهری، 1387: 85).
با توجه به موارد ذکر شده، همانطور که می دانیم ساماندهی مسائل مالی شرکتهای مادر تخصصی، منتج به ارائه تولیدات و خدمات بهینه با توجه به شرکتهای تابعه در کشور می شود. با توجه به آنچه در بالا ذکر شد، بودجه ریزی عملیاتی موجب دستیابی به کارآیی، اثربخشی و صرفه اقتصادی این شرکتها می شود. اما در راه پیاده سازی بودجه ریزی عملیاتی، مشکلات و چالش هایی وجود دارد، از این رو در روند کنونی باید اصلاحات اساسی صورت گیرد.
بنابراین آنچه باعث علاقه پژوهشگر به این موضوع گردیده این است که تا کنون تحقیقی در زمینه بررسی عوامل درونی و بیرونی موثر بر استقرار بودجه ریزی عملیاتی در شرکت های مادر تخصصی انجام نشده است. لذا در تحقیق حاضر به بررسی این عوامل پرداخته می شود تا از این طریق به این سوال پاسخ داده شود که:
عوامل درونی و بیرونی موثر بر استقرار بودجه ریزی عملیاتی در شرکت های مادر تخصصی کدامند؟ راهکارهای عملیاتی و اجرایی جهت استقرار بودجه ریزی عملیاتی در شرکت های مادر تخصصی کدامند؟

1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق

در بودجه بندی عملیاتی علاوه بر تفکیک اعتبارات به وظایف، برنامه ها، فعالیتها و طرحها، حجم عملیات و هزینه های اجرای عملیات دولت و دستگاههای ذیربط براساس روشهای حسابداری بهای تمام شده، محاسبه و تعیین می گردد. لذا ارقام پیش بینی شده در بودجه عملیاتی متکی به تجزیه و تحلیل تفصیلی برنامه ها، فعالیتها، عملیات و قیمت تمام شده آنان برپایه اهداف و مقاصد دولت است، که در آن بخشی از هزینه های عمومی و استهلاک دارائیهای سرمایه ای به واحدهای عملیاتی برنامه ها و فعالیتها تخصیص می یابد.
لذا نظام بودجه ریزی عملیاتی همان بودجه برنامه ای به شکل پیشرفته است که به نحوی دقیق ترو        روشن تر اجرای برنامه ها را از دیدگاه فایده و هزینه تجزیه و تحلیل می نماید (فرج وند،1380: 33).
برای تدوین یک نظام بودجه ریزی عملیاتی در ایران ابتدا باید سیستم حسابداری نقدی به حسابداری تعهدی تغییر پیدا کند که این موضوع خود نیازمند ایجاد بستر و شرایط مناسب توسط بدنه ی مالی کشور است.
از دیگر مشکلاتی که وجود دارد این است که بودجه هم انعطاف ناپذیر است. و هم بی ثبات. دولتها نیز استراتژی و هدف مشخصی برای هزینه کردن منابع اصلی درآمد ندارند و همچنین اطلاعات آماری مورد نیاز نیز در دسترس نیست.